Mikołaj Kopernik – wątki krakowskie

Związki Mikołaja Kopernika, wielkiego uczonego epoki Odrodzenia, datują się od jesieni 1491 r., kiedy to zapisał się na studia uniwersyteckie w Krakowie. Druga połowa XV wieku – a zatem również okres przypadający na studia Kopernika w krakowskiej uczelni – to czas pokoju, względnego dobrobytu, rozwoju miast, szczególnie handlu. Kraków w tym czasie był bogatym miastem, stolicą Polski, ośrodkiem rozwoju intelektualnego. Ówczesna Akademia Krakowska była słynnym w Europie ośrodkiem wiedzy astronomicznej. Przeżywała swoje najświetniejsze lata rozwoju z katedrą matematyki i astronomii. Szczególnie wykłady najwybitniejszego profesora astronomii Wojciecha z Brudzewa przyciągały rzesze studentów z różnych krajów europejskich.

Znacznie wcześniejsze związki z Krakowem miała rodzina przyszłego astronoma. Pochodziła ze Śląska Opolskiego i stamtąd przybyła do Krakowa około 1350 r., przechodząc stopniowo do stanu mieszczańskiego. Rodzina Koperników z linii krakowskiej pięła się w hierarchii społecznej i już ojciec wielkiego uczonego – też Mikołaj – był bogatym kupcem krakowskim, prowadzącym handel miedzią, głównie z Gdańskiem. W czasie trwania wojny trzynastoletniej przeniósł się do Torunia, gdzie osiadł na stałe i ożenił się z Barbarą Watzenrode, córką bogatego kupca toruńskiego Łukasza Watzenrode. Ich najmłodszym z czworga dzieci był Mikołaj, urodzony 19 lutego 1473 w Toruniu. Po śmierci Mikołaja Kopernika ojca, opiekę nad najmłodszym synem i jego edukacją przejął brat matki – Łukasz Watzenrode, człowiek gruntownie wykształcony, kanonik dwóch kapituł, późniejszy biskup warmiński.

Archiwum Narodowe w Krakowie nie posiada w swym zasobie dokumentów związanych z życiem, czy działalnością wielkiego uczonego. Zachowały się dokumenty powstające w związku z obchodami kolejnych jubileuszy astronoma, czy budową upamiętniających go rzeźb i pomników. Są to w przeważającej mierze ryciny, artykuły prasowe, teksty okolicznościowych przemówień. Duża część z tych materiałów przechowywana jest w Zbiorze Ambrożego Grabowskiego (1782-1868) księgarza, kolekcjonera, antykwariusza, historyka, miłośnika Krakowa. Swoje cenne zbiory gromadził w układzie rzeczowym w tomach. Wspomniane dokumenty zgromadzone są też w Zbiorze ikonograficznym, czy w często prezentowanym przez Archiwum Zbiorze Ikonograficznym Jana Augustyna, krakowskiego drukarza, kolekcjonera.

dr Barbara Berska