Józef Wybicki, autor “Pieśni Legionów Polskich we Włoszech”
Jednym z patronów roku 2022, ustanowionych przez Sejm, jest Józef Rufin Wybicki. W tym roku mija 275 lat od urodzin tego wybitnego polityka i pisarza, 200 lat od jego śmierci oraz 225 lat od powstania słów do Pieśni Legionów Polskich, które już jako Mazurek Dąbrowskiego od 26 lutego 1927 stał się oficjalnym hymnem państwowym Rzeczypospolitej Polskiej.
Józef Wybicki (1747-1822) polski pisarz i polityk, poseł na sejm w I Rzeczypospolitej. Uczestniczył w konfederacji barskiej, przystąpił do konfederacji targowickiej, uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej. Przyjaźnił się i współpracował z Henrykiem Dąbrowskim, choćby przy tworzeniu Legionów Polskich we Włoszech. Uczestniczył w wojnach napoleońskich, w 1807 roku przyczynił się do utworzenia Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim współtworzył Królestwo Polskie. Był autorem wspomnień, wielu pism politycznych i utworów literackich ale w zbiorowej pamięci Polaków jest autorem słów Mazurka Dąbrowskiego.
Okoliczności powstania pieśni są łączone z utworzeniem Legionów Polskich we Włoszech. Józef Wybicki miał swój znaczny udział w ich tworzeniu a samo miejsce kwatery polskich formacji, z polskimi mundurami, językiem polskim zainspirowało autora do napisania słów Pieśni Legionów Polskich we Włoszech, bo taka była pierwotna nazwa utworu. Co do daty jej powstania istnieją pewne rozbieżności, badacze podają kilka możliwych. 7 lipca 1797 Wybicki dotarł do kwatery polskich formacji w Reggio nell`Emilia a 16 lipca miały miejsce uroczystości zorganizowane przez lokalne władze dla uczczenia przyłączenia Reggio do Republiki Cisalpińskiej, zaś 20 lipca żegnano opuszczające miasto legiony. Były to bez wątpienia wydarzenia, które zainspirowały autora do napisania słów pieśni. Nie jest też znana data pierwszego wykonania niezwykle popularnej wśród legionistów pieśni. Również autor melodii pozostaje nieznany. Pierwotnie sądzono, iż opartą na motywach ludowego mazurka pieśń skomponował książę Michał Kleofas Ogiński, jednak badacze wykluczyli to autorstwo.
W tekście pieśni znajdujemy wiele odniesień zarówno do wydarzeń historycznych, jak i bohaterów narodowych. Mowa o ostatnim rozbiorze Polski, bitwie pod Racławicami, potopie szwedzkim, Legionach Polskich, generale Janie Henryku Dąbrowskim, Napoleonie Bonaparte, Tadeuszu Kościuszce, Stefanie Czarneckim.
Archiwum Narodowe w Krakowie nie posiada w swym zasobie dokumentów Józefa Wybickiego. Przechowywane są jednak materiały z nim związane. Najwięcej dokumentów można odnaleźć w Zbiorze Ikonograficznym Jana Augustyna, krakowskiego drukarza, kolekcjonera. Jego zbiór materiałów ikonograficznych to: litografie, sztychy, drzeworyty, fotografie, heliograwiury oraz inne druki ale też akwarele własnego autorstwa, wycinki prasowe czy odręczne notatki dotyczące bohaterów narodowych, wielkich postaci ze świata nauki, sztuki, literatury i historii.
Podobizna Józefa Wybickiego – reprodukcja rysunku Pachmana wg ryciny z 1805 r. [I poł. XX w.]
Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór ikonograficzny Jana Augustyna, sygn. 29/673/97
Kopia autografu Pieśni Legionów Polskich
Józef Wybicki „Pieśń Legionów z ilustracjami Juliusza Kossaka z tekstem objaśniającym dra Ludwika Finkla”
Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór ikonograficzny Jana Augustyna, sygn. 29/673/96
Dr Barbara Berska
