Święty Jan Paweł II – rocznik 1920
„Moje serce było i nie przestało być związane z wami. Związane z tym miastem, z tym dziedzictwem, z tym polskim Rzymem. Kraków od najmłodszych lat mojego życia, od lat dziecięcych jeszcze, był dla mnie szczególną syntezą wszystkiego co polskie i co chrześcijańskie. Zawsze mówił mi o wielkiej przeszłości mojej ojczyzny. Zawsze najpełniej wyrażał jej dzieje.”/Jan Paweł II, 6 czerwca 1979 r./
Nie ulega wątpliwości, że miasto Kraków jest miastem Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Tu spędził swoją młodość, tu uzyskał wykształcenie, tu także odkrył swoje powołanie. Pracował intensywnie jako kapłan, biskup, kardynał, Metropolita Krakowski, ale i poeta, dramaturg, nauczyciel akademicki. Fenomen jego życia, dorobku, twórczości, pracy duszpasterskiej, pielgrzymowania trudny jest do ogarnięcia. Wydawać by się mogło, iż powołanie na Stolicę Piotrową osłabi więzi Karola Wojtyły z Krakowem. Nic bardziej błędnego. Przy kolejnych pielgrzymkach stałym punktem na mapie wizyt był właśnie Kraków, a Błonia, papieskie okno przy Franciszkańskiej 3 czy Sanktuarium Bożego Miłosierdzia w Łagiewnikach to miejsca znane nie tylko Polakom.
„Pozwólcie, że zanim odejdę, popatrzę jeszcze stąd na Kraków, na ten Kraków, w którym każdy kamień i każda cegła jest mi droga – i popatrzę stąd na Polskę…” /Jan Paweł II, 10 czerwca 1979 r./
Dzisiaj wędrujemy po dawnej stolicy Polski szlakami świętych. Nie ma drugiego miejsca w tej części Europy, gdzie można znaleźć tyle grobów osób uznanych przez Kościół katolicki za świętych lub błogosławionych. Już w 1596 r. pisano o naszym mieście: “Gdyby nie było Rzymu, wtedy by Kraków był Rzymem”. Od niedawna możemy zwiedzać miasto także Szlakiem Jana Pawła II. Oznaczono na tej trasie ponad 50 miejsc związanych z tą postacią, choć dla znawcy tematu to dopiero początek długiej opowieści o naszym Wielkim Rodaku.
„Mój Kraków, miasto mojego życia. Miasto naszych dziejów” /Jan Paweł II, 10 czerwca 1987 r./
Z pewnością w zbiorach polskich instytucji i osób prywatnych znajduje się wiele pamiątek związanych z osobą Karola Wojtyły – Jana Pawła II. Są to przede wszystkim rzeczy gromadzone w związku z licznymi pielgrzymkami papieskimi do kraju. Któż z nas nie ma choćby pamiątkowej karty wstępu na krakowskie Błonia, obrazka z Janem Pawłem II, wydań specjalnych popularnych gazet czy tygodników.
Podkreślić trzeba, że Archiwum Narodowe w Krakowie nie jest instytucją, która metodycznie gromadziła materiały związane z Kardynałem Wojtyłą, ani tym bardziej z Janem Pawłem II. Podstawowe będą w tym zakresie Archiwum Kurii Arcybiskupiej w Krakowie przy ul. Franciszkańskiej 3, a dla okresu po 1978 r. Archiwa Watykańskie. Wspomnieć należy także, że z okresu PRL-u szczególne archiwalia posiada Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie. Tu bowiem znajdziemy akta bezpieki, która wnikliwym zainteresowaniem poprzez sieć własnych agentów i tajnych współpracowników otaczała niepokornego Metropolitę Krakowskiego.
Archiwum Narodowe w Krakowie, z okazji 100. rocznicy urodzin Papieża – Polaka pokazuje część swoich zbiorów w formie cyfrowej ekspozycji. Prezentowane są zarówno rzeczy znane i popularne, choć z uwagi na ich ulotny charakter nie zawsze pozostające w zbiorach archiwalnych – jak i dokumenty rzadziej udostępniane, na co dzień oglądane tylko przez profesjonalnych badaczy tematu. Całość liczy kilkaset jednostek archiwalnych i kilka metrów bieżących akt – prezentowane materiały to zaledwie ich nieliczna, przykładowo wybrana reprezentacja.
Prezentowane na naszej wystawie archiwalia należą przede wszystkim do zespołów urzędów i partii, a dopełnione zostały zbiorami afiszy, plakatów, druków ulotnych, dokumentów krakowskiej SOLIDARNOŚCI i osób prywatnych. Najwcześniejsze dokumenty pochodzą z akt Starostwa Bocheńskiego – tu znajdujemy pierwsze wzmianki o młodym proboszczu z Niegowici. Mnóstwo informacji pozyskamy studiując akta Komitetu Wojewódzkiego/Krakowskiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Krakowie, akta Prezydium Rady Narodowej miasta Krakowa i Wydziału ds. Wyznań, działającego przy Urzędzie Miasta Krakowa. Wszystkie te gremia zajmowały się działalnością krakowskiego Kościoła katolickiego, ze szczególną uwagą przyglądały się także umacniającej się pozycji ks. Karola Wojtyły. Przełomowym był rok 1964, kiedy On został mianowany Metropolitą Krakowskim. Władza skrupulatnie zebrała wszelkie dokumenty dotyczące nowego gospodarza z Franciszkańskiej 3. Bacznie przysłuchiwała się wszystkim wypowiedziom Kardynała (metodycznie je przy tym dokumentując) i coraz bardziej zdawała sobie sprawę, z jak trudnym przeciwnikiem przyszło jej pracować.
Po 16 października 1978 r., po wyborze Karola Wojtyły na papieża tematyka archiwaliów zmienia się, dominują akta dotyczące kolejnych pielgrzymek papieskich przeplatane doniesieniami o żywym zainteresowaniu Papieża sprawami polskimi i krakowskimi oraz kontynuowaniem jego nauk i stylu pracy w Kościele krakowskim. Kolejne pielgrzymki to nie tylko akta dotyczące ich organizacji, ale i te wszystkie wydawnictwa, pamiątki i gadżety, które kierowane były do rąk liczonych w milionach pielgrzymów. Stąd w zbiorach programy wizyt papieskich, karty wstępu na Msze św., obrazki święte, przewodniki pielgrzyma, chorągiewki, chusty, proporczyki, wydania specjalne gazet dedykowane kolejnym wizytom, liczne wydawnictwa kościelne. Materiałów tych zgromadziło się tak dużo, iż w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie wydzielono Zbiór materiałów dotyczących papieża Jana Pawła II.
Prezentując niniejszą wystawę krakowscy archiwiści mają świadomość, iż obecnie, także z okazji 100. rocznicy urodzin Jana Pawła II, nadal powstają kolejne archiwalia związane z osobą Wielkiego Polaka i Świętego, zbierane są ślady jego działalności, spisywane wspomnienia i relacje. Miejmy nadzieję, że choć część z nich trafi kiedyś do naszego Archiwum.
Iwona Fischer