Na straży historii. Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa 1887–1952 - Dyrektorzy

„Chlubę Archiwum stanowią nie tylko zbiory, ale i ludzie, którzy mu patronowali”

Historię Archiwum tworzyli przede wszystkim jego pracownicy – ich wiedza, talenty, odkrycia, pasje i zaangażowanie nadawały znaczenie instytucji i przyczyniały się do jej rozwoju. Obok dyrektorów placówki: Stanisława Krzyżanowskiego, Adama Chmiela, Ludwika Strojka i Mariana Friedberga należy tu wymienić również Franciszka Piekosińskiego, który w latach 1887–1889 pełnił funkcję archiwariusza w archiwum miejskim, oraz jego poprzednika, Teofila Żebrawskiego.

Stanisław Krzyżanowski (1865–1917), kierował Archiwum w l. 1890–1917, od 1897 jako dyrektor; historyk, prawnik, archiwista i wydawca źródeł. Doktor historii i filozofii, profesor historii średniowiecznej i nauk pomocniczych historii UJ. Twórca pierwszego statutu Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa. Autor wielu prac naukowych, głównie z zakresu dyplomatyki i paleografii.

Adam Chmiel (1865–1934), dyrektor w l. 1917–1934; historyk kultury, archiwista, znawca i miłośnik Krakowa. Od 1890 roku pracował jako adiunkt, następnie archiwariusz w Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa, którego dyrektorem został w 1917 roku. Opublikował ponad 200 prac, głównie z zakresu historii sztuki, kultury i urbanistyki, opracowania z dziedziny sfragistyki, paleografii i heraldyki, a także archiwistyki i bibliologii. Zaprzyjaźniony ze Stanisławem Wyspiańskim, wraz z Tadeuszem Sinką przygotował do wydania Dzieła Wyspiańskiego w pięciu tomach (1924–1929).

Ludwik Strojek (1887–1956), dyrektor w l. 1934–1939; historyk i legionista, inicjator i współorganizator wielu uroczystości kulturalnych i patriotycznych w Krakowie np. pogrzebu Józefa Piłsudskiego. Od 1923 roku zatrudniony w krakowskim Magistracie, w Archiwum Aktów Dawnych Miasta Krakowa na stanowisku aplikanta, a następnie archiwariusza, w 1932 roku został zastępcą dyrektora Archiwum, a później dyrektorem. Współorganizował m.in. pierwszy konkurs szopek krakowskich, pierwsze Dni Krakowa.

Marian Friedberg (1902–1969), kierował Archiwum od IX 1939, dyrektor w l. 1945–1952; historyk, archiwista, wydawca źródeł, profesor nadzwyczajny UJ (1954). Na podstawie badań w zasobie archiwalnym ustalił herb miasta Krakowa (1937). Pracował w Archiwum od 1924 roku, od września 1939 roku (po internowaniu w Rumunii Ludwika Strojka) jako zastępca dyrektora, a następnie dyrektor. W okresie wojny zabezpieczał i chronił krakowskie archiwalia. Po połączeniu placówki z Archiwum Państwowym (1952) został kierownikiem oddziału akt miejskich, samorządowych, szkolnych i wyznaniowych.

Franciszek Piekosiński, fot. nieznany, b.d. (ANK, Zbór fotograficzny, sygn. A-II-1223) ć Marian Friedberg at his desk in the building at 16 Sienna St., photo by Marian Poręba, 1968 (ANK, Zbiór fotograficzny, sygn. A-II-1227)
Employees of the archives, from the left: dr Zdzisław Niezgoda, doc. Dr Włodzimierz Budka, doc. Dr Adam Kamiński, prof. dr Marian Friedberg, dr Henryk Dobrowolski, photograph taken in connection with doc. dr. Budka’s retirement, photo by Marian Poręba, 1964 (ANK, Zbiór fotograficzny, sygn. A-III-1618)