„Hawiar ciężko uszkodzony został…”
WYPADKI GÓRNICZE W GALICYJSKICH KOPALNIACH NA PRZEŁOMIE XIX/XX W.
WSTĘP
4 grudnia, w dniu św. Barbary, patronki trudnej pracy, obchodzimy Dzień Górnika, zwany potocznie Barbórką. Święto niegdyś hucznie obchodzone, dziś nieco zapomniane…
Z okazji tych uroczystości w kolejnej opowieści archiwalnej chcielibyśmy przybliżyć górniczą rzeczywistość – a zwłaszcza jej cienie – w galicyjskich kopalniach na przełomie XIX i XX wieku. Czynimy to w roku, który szczególnie tragicznie odznaczył się w historii polskiego górnictwa. Kwietniowe wypadki w kopalniach węgla „Pniówek” w Pawłowicach oraz „Zofiówka” w Jastrzębiu-Zdroju, w których zginęło ponad dwudziestu górników, odbiły się szerokim echem i pozostawiły bolesne piętno w wielu śląskich rodzinach górniczych.
Treści prezentowane na niniejszej wystawie skupione zostały wokół procedury przeprowadzania dochodzenia powypadkowego – jego przebiegu, problemów jakie mu towarzyszyły oraz końcowych rezultatów. Materiały zaczerpnięto głównie z zespołu Starostwo Górnicze w Krakowie z lat 1872-1924, sygn. 29/298. Akta tego zespołu ujęte zostały w 39 serii i 578 jednostek archiwalnych. Dokumenty zawarte w tym zespole odzwierciedlają przede wszystkim zakres ustawowych kompetencji i obowiązków Starostwa Górniczego; są jednocześnie bogatym źródłem wiedzy o funkcjonowaniu, w oparciu o różne formy prawno-własnościowe, kopalń eksploatujących m.in. węgiel kamienny, rudy metali, ropę naftową, siarkę, sól itp. Znajdziemy tu informacje o Borysławskiej Spółce Naftowej, Spółce Truskawieckiej, Francuskiej Spółce Akcyjnej w Borysławiu, Francuskim Towarzystwie Naftowym, Gwarectwie Jaworznickim, Gwarectwie Brzeszcze, kopalniach arcyksięcia Albrechta, kopalniach A. Potockiego, kopalniach soli w Bochni i Wieliczce oraz o wielu innych górniczych przedsiębiorstwach.
Dodajmy jeszcze, że dokumentację odnoszącą się do tematyki górniczej można znaleźć także w innych zespołach archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Narodowego. Są to m.in.:
- zespół Archiwum Wolnego Miasta Krakowa, sygn. 29/200;
- zespół C.K. Okręgowy Sąd Górniczy w Wieliczce z lat 1788-1855 (z aktami C.K. Filii Sądu Górniczego w Bochni z lat 1789-1817), sygn. 29/296;
- zespół C.K. Starostwo Górnicze w Krakowie z lat 1855-1872, sygn. 29/297;
- zespół Wyższy Urząd Górniczy w Krakowie z lat 1924-1939, sygn. 29/299;
- zespół Okręgowy Urząd Górniczy w Krakowie z lat 1872-1939, sygn. 29/300;
- zespół Instytut Górnictwa Naftowego i Gazownictwa w Krakowie, sygn. 29/2865.
Materiały powyższe stanowią obfitą bazę źródłową do badań historycznych nad różnymi aspektami związanymi z problematyką górniczą. Pozwalają poszerzyć wiedzę o normach prawnych i procedurach urzędowych będących podstawą funkcjonowania przemysłu wydobywczego; pozwalają również poznać codzienną rzeczywistość osób pracujących w kopalniach. Zapraszamy zatem na wystawę, a także – do czytelni Archiwum.
Wybór materiałów, opracowanie wystawy oraz wykonanie skanów:
Iwona Pilucik, Natalia Niedźwiedzka
