Krakowskie Archiwum 1878–1952. Od Krajowego do Państwowego
7 lutego 1919 roku to dwie istotne daty w dziejach Archiwum Narodowego w Krakowie. Pierwsza to powołanie instytucji, druga otwiera etap rozwoju działalności w niepodległej Rzeczypospolitej.
1 września 1878 roku rozpoczęło działalność Krajowe Archiwum Aktów Grodzkich i Ziemskich w Krakowie (późniejsze Archiwum Ziemskie oraz Państwowe w Krakowie).
Dekret o organizacji archiwów państwowych i opiece nad archiwaliami z 7 lutego 1919 roku to dokument, który jest pierwszą kartą w historii polskiej sieci archiwów państwowych.
Archiwa – instytucje w kształcie, który dziś znamy, i których reprezentantem jest Archiwum Narodowe w Krakowie – powstały całkiem niedawno, bo w XIX wieku. Warto przypomnieć, że XIX wiek jest czasem, gdy społeczeństwa zaczynają przeglądać się we własnej historii jak w lustrze. Dokumenty, które dotychczas miały tylko dowodową wartość w obrocie prawnym, stają się źródłem wiedzy i świadectwem historii państwa, miasta, wsi, rodziny, człowieka.
XIX stulecie jest czasem zmiany mentalności – to wiek rodzącej się świadomości narodowej. Przy urzędach przechowujących akta sądowe zaczynają organizować się archiwa sądowe, by w drugiej połowie wieku uzyskać status placówek naukowych, gromadzących dziedzictwo narodowe. Dla dziewiętnastowiecznej Polski pod zaborami ma to szczególną wagę. Budynek, rzecz, dokument nabierają nowego znaczenia, są świadkami historii.
Monika Andrasz-Mrożek
Bibliografia:
Iwona Fischer, Historia Archiwum Państwowego w Krakowie „z przymrużeniem oka”, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, T. XIV (2008)
Kamila Follprecht, „Nie dać ginąć szczątkom dawnych piśmienniczych pamiątek….” Dyrektorzy Archiwum Państwowego w Krakowie XIX-XXI w., Kraków 2008
Adam Kamiński, Zarys dziejów Archiwum Państwowego w Krakowie (1792) 1878-1952, oprac. Janina Stoksik, Biblioteka Krakowska nr 156, Kraków 2012
Aniela Kiełbicka, Archiwa krakowskie na tle polskiej nauki historycznej 1878-1951, Biblioteka Krakowska nr 130, Kraków 1993
