Zygmunt Miłkowski – patron roku 2024

Zygmunt Miłkowski, szerzej znany pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż, był orędownikiem walki o niepodległość, autorem kilkudziesięciu powieści.

W uznaniu jego zasług Sejm ustanowił rok 2024 Rokiem Zygmunta Miłkowskiego

Zygmunt Miłkowski (T.T. Jeż), Polona, domena publiczna

Zygmunt Fortunat Miłkowski (1824-1915)  urodził się w Saracei nad Dnieprem (Podole, wówczas cesarstwo rosyjskie). Uczył się w Liceum Richelieu`ego w Odessie i studiował matematykę na Uniwersytecie w Kijowie. W trakcie nauki działał w kilku organizacjach patriotycznych. W 1848 r. wyjechał na Węgry, gdzie wstąpił do Legionu Polskiego gen. Józefa Wysockiego i uczestniczył w Powstaniu Węgierskim podczas Wiosny Ludów. Był orędownikiem walki o niepodległość i jednym z najbardziej twórczych powieściopisarzy, autorem kilkudziesięciu powieści.

Obecnie pozostaje nieco zapomniany ale w XIX stuleciu był jedną z najważniejszych postaci na scenie politycznej i literackiej. Przez ponad 50 lat był tułaczem-emigrantem. Starał się zainteresować polskimi sprawami zachodnią opinię publiczną. Jego broszura “Rzecz o obronie czynnej i skarbie narodowym” była jednym z najważniejszych tekstów politycznych drugiej połowy XIX w. Był jednym z głównych architektów Ligi Polskiej, powstałej w 1887 r. i jej programu.

Historyk literatury dr hab. Wiesław Ratajczak podkreślał, iż “fenomen Miłkowskiego polegał na tym, że był autorytetem ponad podziałami politycznymi i to autorytetem dla całego skonfliktowanego ze sobą środowiska niepodległościowego – zarówno dla narodowców Dmowskiego, jak i dla młodych, niepokornych socjalistów z PPS związanych z osobą Józefa Piłsudskiego”.

Równie imponująco rysuje się jego twórczość literacka. W swoich ponad 60. powieściach opisywał m.in. życie Polaków i Ukraińców, XIX-wieczne wojny raz powstania narodowe. Korespondował z Elizą Orzeszkową, Stefanem Żeromskim. Inspiracje jego twórczością znajdziemy też u Bolesława Prusa.

Poniżej prezentujemy Państwu fragmenty, przechowywanego w Archiwum Narodowym w Krakowie rękopisu pamiętnika Zygmunta Miłkowskiego, w którym znajdziemy wiele zapisków dotyczących najbardziej nurtujących go spraw związanych z Ligą Narodową Polską, Skarbem Narodowym Polskim czy sprawami polskimi, tak bardzo zajmującymi Autora.

Rękopis pochodzi ze Zbioru Zygmunta Glogera, datowany jest na ok. 1905 rok, oznaczony sygnaturą 29/678/907. Dostępny jest też w postaci skanów w serwisie www.szukajwarchiwach.gov.pl.

Fragmenty autografu pochodzą ze Zbioru Glogera, przechowywanego w Archiwum Narodowym w Krakowie, sygn. 29/678/907