KRÓLOWA JADWIGA ANDEGAWEŃSKA. Dokumenty i pieczęcie z zasobu Archiwum Narodowego w Krakowie - POLSKA MA DWÓCH KRÓLÓW JADWIGA I JAGIEŁŁO

Królowa po uzyskaniu formalnej pełnoletności (12 lat) publicznie odwołała swoje sponsalia z Wilhelmem. Trzy dni po przyjęciu chrztu przez Jagiełłę 15 lutego 1386 roku Jadwiga i Władysław Jagiełło uroczyście zawarli związek małżeński w katedrze krakowskiej – 18 lutego 1386 roku. Dwa tygodnie później, 4 marca, odbyła się koronacja jej męża na króla Polski; Władysław miał wówczas prawdopodobnie 24 lata.
Pomimo znaczącej różnicy wieku i wychowania w odmiennych tradycjach,  stanowili dość zgodną parę w kwestiach polityki zagranicznej i wewnętrznej, a w działaniach wzajemnie się uzupełniali. Andegawenka działała przede wszystkim tam, gdzie w grę wchodziły jej prawa dynastyczne. Na wiosnę 1387 roku stanęła na czele wyprawy rycerstwa polskiego, której celem było odbicie zajętej przez Węgrów Rusi Czerwonej. Ślad tej wyprawy widzimy w prezentowanym dokumencie z 1 marca 1387 roku. We Włocławku i Toruniu prowadziła pertraktacje z mistrzem Zakonu Krzyżackiego w sprawie zastawionej przez Władysława Opolczyka ziemi dobrzyńskiej i prowadziła ożywioną korespondencję w tej sprawie. Z biegiem lat Jadwiga nabierała doświadczenia i dojrzałości politycznej. Szczególnie widoczna była jej aktywność w kontaktach ze Stolicą Apostolską i sukcesy, jakie osiągnęła na polu dyplomacji związane z uzyskaniem przywileju korzystania z odpustu zupełnego dla jej poddanych w Krakowie w 1392 roku, obsady biskupstw, starań o reaktywację uniwersytetu w Krakowie oraz otwarcie wydziału teologicznego. Tytulatura Jadwigi uległa zmianie po zaślubinach i połączeniu unią Korony i Litwy. Od tej pory Jadwiga nosiła też tytuł wielkiej księżnej litewskiej i dziedziczki Rusi: Hedvigis Dei gratia regina Poloniae, Lithuanieque princeps suprema et heres Russiae etc. Także pieczęć stosowana w kancelarii władczyni zyskała herb Pogoń. Po śmierci swojej siostry Marii, królowej węgierskiej (1395), Jadwiga tytułowała się także jako legittima heres regni Hungariae, zgłaszając tym samym swoje prawa dynastyczne do Korony Świętego Stefana. Jednak po zawarciu w 1397 roku porozumienia z władającym Węgrami Zygmuntem Luksemburskim na swoich dokumentach tytułowała się tylko jako dziedziczka Węgier: heres Hungariae np. na prezentowanym dokumencie z 22 czerwca 1398 roku. Jak zbadała Irena Sułkowska-Kuraś, z drugiego okresu panowania Jadwigi, to jest od ślubu z Władysławem II Jagiełłą, w kancelarii królowej powstało ponad 60 dokumentów, z których tylko 25 zachowało się w oryginale. Na wystawie prezentujemy sześć dokumentów z lat 1387–1398 zachowanych w oryginale w zasobie Archiwum Narodowego w Krakowie.

1.

Jadwiga, królowa polska wzywa mieszczan krakowskich do wierności jej mężowi, królowi Władysławowi Jagielle, Kraków, 3 grudnia 1387 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 29/657/87.
Pergamin, j. łac; 33,7 × 17,5 + 7,5 cm.

Pieczęć większa (trójherbowa) królowej Jadwigi, odciśnięta w czerwonym wosku, 3,6 cm, przywieszona na pasku pergaminowym. W polu pieczęci, w ramce zbudowanej z czterech łuków widnieją trzy tarcze trzymane przez anioła z podniesionymi skrzydłami: lewa – z orłem polskim, prawa – z wyobrażeniem herbu węgierskich Andegawenów z klejnotem w formie głowy strusia między dwoma piórami, poniżej – litewska Pogoń, w otoku oddzielonym sznureczkiem pereł legenda wykonana minuskułą gotycką: * S: HEDWIGIS : D(ei) : G(racia) : REGINA : POLON/IE: PRINCEPS : LITVANIE : SUP(re)MA :

2.

Jadwiga, królowa polska wydaje glejt bezpieczeństwa dla mieszczan miasta Lwowa na wolny przejazd pomiędzy Lwowem a Gródkiem. Gródek, 1 marca 1387 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Dzieduszyckich, sygn. 29/677/11.
Pergamin, j. łac.; 24 × 80 + 1,5 cm. Pieczęć większa królowej Jadwigi, na pasku pergaminowym, uszkodzona pieczęć i miska.

3.

Jadwiga, królowa polska potwierdza dziedziczne prawa wojewody krakowskiego Spytka do zamków Melsztyn i Sambor, miast Żabno, Książ i Brzeg, około 30 wsi oraz domu w Krakowie na ul. św. Franciszka (Brackiej), Kraków, 31 października 1391 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Lanckorońskich, 29/681/15.
Pergamin, j. łac.; 49,5 × 23 + 9 cm. Pieczęć większa królowej Jadwigi, odciśnięta w czerwonym wosku, na sznurku z pokruszoną miską.

4.

Jadwiga, królowa polska potwierdza, że Anna wdowa po Kołczku sprzedaje swój dom leżący u stóp zamku krakowskiego Piotrowi podkustoszemu katedry krakowskiej. Słomniki, 12 września 1392 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór Dzieduszyckich, sygn. 29/677/12.
Pergamin, j. łac.; 24 × 80 + 15 cm. Pieczęć się nie zachowała, pozostały po niej nacięcia.

5.

Jadwiga, królowa polska potwierdza i powtarza następujący akt: 1375, 30 września, Buda. Ludwik, król węgierski i polski, z wdzięczności, że mieszczanie zaprzysięgli uznać jedną z jego córek dziedziczką królestwa polskiego, w razie gdyby umarł bez męskiego potomka, zatwierdza przywileje miasta Krakowa i poleca, aby kupcy bocheńscy jadący w towarami do Torunia zawsze w Krakowie się zatrzymywali, Kraków, 22 lipca 1397 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 29/657/112.
Pergamin, j. łac.; 63,3 × 42 + 11,1 cm. Pieczęć ze śladami odcisku (nie zachował się), przywieszono później z resztą sznurka jedwabnego fioletowego i przyszyto do sznurka różowego jedwabnego, na którym wisiała pierwotna pieczęć.

6.

Jadwiga, królowa polska przyjmuje zeznanie kilku żydów krakowskich, że długi zaciągnięte u nich przez Ziemowita, księcia mazowieckiego zostały spłacone. Kraków, 22 czerwca 1398 roku, Archiwum Narodowe w Krakowie, Zbiór dokumentów pergaminowych, sygn. 29/657/115. Pergamin, j. łac.; margines 25,5 × 14 + 4,1 cm. Pieczęć się nie zachowała, pozostały po niej nacięcia.

Dziękujemy za obejrzenie wystawy!